Orhus je drugi po veličini grad i glavna luka u Danskoj.
Orhus se nalazi na poluostrvu Jitland u samom središtu ogromne urbane konurbacije. Budući da je nastao u doba Vikinga, Orhus je zvanično najstariji grad u Skandinaviji. Može se pohvaliti ne samo bogatim nasleđem, već i veoma razvijenom trgovinom, kulturom i kvalitetom života, što ga takođe svrstava među moderne gradove.
Mada iskopine u Orhusu ukazuju da je još oko 830, dakle u rano doba Vikinga, tu postojalo naselje, grad je na karti zabeležen tek sredinom 19. veka. Prvobitni naziv grada je bio Aros, što na starodanskom jeziku znači „usta reke“. Ekspanzijom luke, bivše naselje Vikinga se 1850. proširilo i danas je najvažnija luka u Danskoj za kontejnerske brodove i kruzere.
Orhus je moderan grad, najveći na poluostrvu Jilandu, sa visokim životnim standardom i prostranim pešačkim zonama. Impresivan je i prirodni ambijent s morem na jednoj i velikim šumama na drugoj strani.
Kulturno nasleđe Orhusa
Kulturno nasleđe Orhusa vredno je pažnje i divljenja. Pored toga što je najviša i najduža crkva u zemlji, katedrala iz XV veka, posvećena čuvaru mornara svetom Klemensu, ima i najviše fresaka, najveće orgulje i triptih koji se smatra najvećim srednovekovnim umetničkim delom u Danskoj. Poseta katedrali sv. Klemensa predstavlja neverovatno iskustvo koje ne treba propustiti. U najstarijoj crkvi u gradu, crkvi Device Marije iz 1100. godine, nedavno je otkrivena grobnica iz XI veka. U Botaničkoj bašti se nalazi Den Gamble Bi, to jest, Stari grad, skupina gradskih kuća i prodavnica s drvenom konstrukcijom napravljenih po uzoru na građevine iz perioda od XVII do XIX veka, koje se mogu videti širom Danske.
Orhus danas
Spoj drevnog i modernog najbolje se primećuje u najstarijim delovima grada, koji pored dobre kupovine garantuju opuštanje i u baštama mnogobrojnih kafića i restorana. To se posebno odnosi na Latinsku četvrt iza katedrale, čitave mreže istorijskih uličica koje se spajaju na trgu Pustervig Torv. Živopisne Španske stepenice na dokovima pravi su magnet za lokalno stanovništvo, uključujući i 40.000 studenata, i za mnogobrojne turiste. U blizini se nalaze brojne uređene plaže, dok su parkovi i otvorene površine smeštene u samom gradu. Godišnji letnji festival Orhus Festuge, tj. nedelja zabave u Orhusu, svake godine je posvećen drugačijim temama.
Budući da je relativno mali grad, Orhus se lako može istražiti pešice ili biciklom, što je u ovom delu sveta izuzetno popularno. Sa nešto manje od 350.000 stanovnika, lako je istražiti ga pešice najvećim delom, a sve najpoznatije atrakcije, zanatske radnje i restorani nalaze se unutar centralnog gradskog područja.
Stanovništvo Orhusa
Sa 300.000 stanovnika, Orhus je drugi po veličini grad Danske. U njemu živi i skoro 40.000 migranata iz oko 130 zemalja. Među njima je velika turska zajednica, kao i mnoge bivše izbeglice, oni koji su pre više decenija pobegli zbog borbi u Somaliji. Ta kulturna šarolikost razlikuje Orhus od drugih velikih skandinavskih gradova i naročito se vidi u jedinstvenom trgovačkom centru – Bazar-Vestu.
Orhus – Gastronomija
Hrana je jedan od glavnih promotera grada kao turističke destinacije. Spoj restorana sa Mišelinovim zvezdicama i neformalnih bistroa, kao i neverovatne ulične gatro-čarolije su osnovni činioci koji ga pozicioniraju visoko na turističkim mapama.
Hrana nije tipično nordijska, i ovde kuvanje nije jednostavno. Gastronomija je sastavljena od tehnički preciznih jela, gotovo savršenih. Sve je prilično skockano i upakovano u savršen odnos izgleda i ukusa. Tako na primer, posebno se ističu tanko narezane Jakobove kapice u ulju od lokalnih trava i začinskog bilja sa prženim borovim iglicama, svinjetina sa lukom, ili hrskavi list kelja preliven sosom od estragona.
Obrok u restoranima obično počinje sa nizom grickalica kao što su pržena kobasica i pržena svinjska kožica, i svakako vol au vent, pecivo punjeno piletinom. Ukusi i serviranje je zabavno, ali vam plasira prilično ozbiljan i ukusan početak obroka.
Nakon toga sledi hleb, ukusni brioš kao i raženi hleb. Ovo su delikatesi koji se spremaju preko celog dana, a služe se sa domaćim puterom i krem sirom koji je začinjen mirođijom. Od glavnih jela preporučuju se tartar od govedine sa čipsom od cvekle. Kao i pečen svinjski obraz sa pireom. Vrlo često i parfait od kozjeg sira sa kupinama kao kombinacija lakšeg ručka.
Orhus je dom najvećeg univerziteta u Danskoj i velike studentske populacije, tako da u gradu ima mnogo uličnih i brzih jela. Postoji bezbroj mogućnosti, od tajlanske do britanske hrane, ali je ipak prvo mesto rezervisano za danski sendvič, specijalitet od svinjetine i umaka od pečenja mesa, sa senfom i hrskavim začinskim biljem.
Kada posetiti?
Leti, kada je život na otvorenom u jeku, a zelene površine u punom cvatu.
Nemojte propustiti
- Zabavni park Tivoli u južnom delu grada i pošumljeni spomen park podignut u čast žrtava Prvog svetskog rata.
- Letnja kraljevska rezidencija Marselisborg, sa predivnim ružičnjakom, koja je nažalost zatvorena kada kraljica u njoj boravi.
- Muzej umetnosti Aros Orhus, veličanstvena moderna gradska galerija, koju je za samo dve godine od otvaranja (2004) posetilo milion ljubitelja umetnosti.
- Plemićka kuća Moesgard južno od Orhusa, koja se danas koristi kao preistorijski muzej u kome se čuva mumija čoveka iz Gorbola iz 55. godine p.n.e. sa prerezanim grkljanom.
- Savremena Gradska skupština, izgrađena po projektu arhitekte Amea Jakobsena, predstavlja jednu od najznačajnijih modernih građevina u Danskoj.
- Nova nordijska kuhinja – u restoranu sa tri zvezdice Gastronome prave se kulinarska remek dela sa lokalnim sastojcima iz regiona Orhus. Probajte pečurke, višnje i korensko povrće iz šume blizu Vilhrlmsborga. Probajte i jastoge i ostrige iz Kategata.
- Putovanje kroz vreme – krenite sa srednjevekovnim farmama, a završite sa prodavnicama ploča iz sedamdesetih. Otvoreni muzej “Den Gamble By” (=stari grad) prikazuje stotine godina danske istorije. Preporučuje se pivo u tradicionalnom pivskom podrumu, ili poseta pekari zarad danskih kolačića.
Vaša dugina panorama
Instalacija „Vaša dugina panorama“ (Your rainbow panorama) poslednji je komad slagalice Muzeja savremene umetnosti ARoS Aarhus Kunstmuseum, koji je svečano otvoren 7. aprila 2004. godine, u gradu Orhusu u Danskoj. Objekat muzeja inspirisan je jednim od najvećih dela svetske literature – „Božanstvenom komedijom“, Dantea Aligijerija.
Simbolično, svaki sprat muzeja predstavlja određeni segment Danteovog putovanja. Na njima se mogu sresti dela istaknutih savremenih umetnika, poput Bila Viola (Bill Viola), Džejmsa Tarela (James Tyrrell), Pipilotija Rista (Pipilotti Rist) i mnogih drugih. Na taj način muzej predstavlja jedinstveno tematsko putovanje. Ono se odvija preko centralnog spiralnog stepeništa. Međutim, tek sa realizacijom nadogradnje muzeja i uređenja krova 2011. godine, simbolična veza između neba i podzemlja konačno je kompletirana.
Orhus – Posebni datumi
Tokom poslednje decenije, Orhus je postao poznat po brojnim festivalima tokom letnjih meseci. „Spot festival“ od 4. do 7. maja predstavlja bendove iz Danske i drugih skandinavskih zemalja. Poznati „Northside festival“ održava se od 9. do 11. juna. Potom su na redu ljubitelji džeza. Od 21. do 25. juna mogu da biraju između „Aarhus International Jazz Fest“ ili „Riverboat Jazz Festival“ u obližnjem Silkeborgu.
„Arhus Festuge“ održava se već više od 50 godina i predstavlja jedan od najvećih festivala u Skandinaviji.
Da li ste znali?
Svetionik u luci visine 142 metra, od završetka radova 2010. godine predstavlja najvišu građevinu u Danskoj